Με τον όρο ειδικές μαθησιακές δυσκολίες εννοούμε τις διαταραχές σε μία ή περισσότερες από τις βασικές ψυχολογικές διαδικασίες που είναι απαραίτητες για την κατανόηση ή την χρήση του λόγου, γραπτού ή προφορικού. Αυτές οι διαταραχές μπορεί να εκδηλωθούν μέσα από ανεπαρκή ικανότητα για ακουστική προσοχή, σκέψη, ομιλία, ανάγνωση, γραφή, ορθογραφία ή μαθηματικούς υπολογισμούς.
Ο όρος αυτός δεν περιλαμβάνει παιδιά που παρουσιάζουν μαθησιακά προβλήματα που είναι κυρίως αποτέλεσμα οπτικών, ακουστικών ή κινητικών μειονεξιών, νοητικής υστέρησης, συναισθηματικής διαταραχής ή πολιτισμικά μειονεκτικού περιβάλλοντος.
Γνωστικά χαρακτηριστικά
- Παρορμητικά γνωστικά ρυθμό (το παιδί απαντά σχεδόν αυθόρμητα χωρίς να έχει καθόλου σκεφτεί και απαντά λάθος στις ερωτήσεις)
- Προβλήματα στην διατήρηση της προσοχής
- Ελλιπή χρήση στρατηγικών μνήμης και μάθησης (δεν έχει αναπτύξει τις κατάλληλες γνωστικές διαδικασίες που θα του επιτρέψουν να αξιολογεί τις εισερχόμενες πληροφορίες, να τις οργανώνει και να τις ανακαλεί όταν χρειάζεται)
- Έλλειψη μεταγνωστικής συνείδησης
- Προβλήματα μακροπρόθεσμης μνήμης (δυσκολεύεται στην ελεύθερη ανάκληση για λίστες λέξεων που ανήκουν στην ίδια κατηγορία, αλλά και για λίστες με άσχετες μεταξύ τους λέξεις)
- Δυσκολία στην κατανόηση και μνημόνευση κειμένων (θυμάται μία σύντομη έκδοση της ιστορίας που διάβασε)
- Λεκτικές και επικοινωνιακές δυσκολίες
Κοινωνικά χαρακτηριστικά
Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες συχνά αντιμετωπίζουν έντονα κοινωνικά και συναισθηματικά προβλήματα εξαιτίας των ακαδημαϊκών τους αποτυχιών. Η αποτυχία του παιδιού στο σχολείο φέρει την απόρριψη των γονιών, δασκάλων και συνομήλικων που στην συνέχεια πιέζουν το παιδί με διάφορους τρόπους. Το παιδί αρχίζει να νιώθει μειονεξία και απελπισία, συναισθήματα που οπωσδήποτε επιτείνουν την ακαδημαϊκή του αποτυχία. Το παιδί πάει όλο και χειρότερα καταλήγοντας σε επιθετικότητα, άρνηση του προβλήματος και απόσυρση.
Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες: κατηγοριοποίηση
Ε.Μ.Δ. της ανάγνωσης-Δυσαναγνωσία
Κάποια βασικά χαρακτηριστικά είναι: δυσκολία στην αποκωδικοποίηση λέξεων (με και χωρίς σύμπλεγμα, πολυσύλλαβων ή όχι), δυσκολία στον ρυθμό-ροή και την εκφραστικότητα. Παρατηρούνται ακόμη παρατονισμοί, αντιμεταθέσεις και παραλείψεις. Όλα τα παραπάνω έχουν επιπτώσεις τόσο στον βαθμό κατανόησης όσο και στην προφορική απόδοση του νοήματος.
Ε.Μ.Δ. του γραπτού λόγου-Δυσλεξία
Είναι η δυσκολία στην επεξεργασία του γραπτού λόγου και κατά συνέπεια δυσκολία στην ανάγνωση, δυσανάλογα επίμονη προς την ηλικία και το νοητικό δυναμικό του μαθητή και επίσης επίμονη αδυναμία στην εκμάθηση της ορθογραφίας των λέξεων και στην αυτοματοποίηση της ορθογραφικής ικανότητας.
Ε.Μ.Δ. της Ορθογραφίας-Δυσορθογραφία
Είναι ειδική μαθησιακή δυσκολία που εκδηλώνεται με ασυνήθιστα επίμονη δυσκολία στην απόκτηση μόνο της ικανότητας για ορθογραφημένη γραφή, ενώ η ικανότητα για ανάγνωση καλλιεργείται αποτελεσματικά φθάνοντας στο αναμενόμενο επίπεδο βάσει της ηλικίας και της νοητικής ικανότητας του κάθε μαθητή.
Γενικά, παρατηρούνται θεματικά και καταληκτικά λάθη, αντικαταστάσεις, παραλείψεις, προσθήκες και αντιμεταθέσεις, αδυναμία διάκρισης των βασικών μερών του λόγου Ρήμα-Ουσιαστικό-Επίθετο, γενών, αριθμών, εγκλίσεων, επιρρημάτων και χρόνων.
Ε.Μ.Δ. της αρίθμησης-Δυσαριθμισία
Υπάρχει η αντίληψη από διάφορους ερευνητές ότι σχεδόν όλοι οι δυσλεξικοί έχουν δυσκολίες σε κάποιο βαθμό στα μαθηματικά, οι οποίες αν ξεπεραστούν, κάποιοι μπορούν να γίνουν εξαιρετικοί μαθηματικοί. Δυσαριθμισία είναι η δυσκολία στην ικανότητα οργάνωσης και υπολογισμού συμβόλων που χρειάζεται στην διαδικασία μάθησης των μαθηματικών.
Τα παιδιά αυτά συχνά αντιστρέφουν αριθμούς που μοιάζουν οπτικά (π.χ. 9 αντί για 6, 12 αντί για 21), ξεχνάνε να υπολογίσουν τα κρατούμενα, ενώ εκτελούν μία πράξη ξεχνιούνται και κάνουν άλλη. Συχνά, λέξεις που στα μαθηματικά έχουν διαφορετικό νόημα δημιουργούν σύγχυση (π.χ. 6 βγάλε 5). Έτσι, τόσο η κατανόηση ενός προβλήματος όσο και η λύση του αποτελούν συχνά λαβύρινθο για αυτά τα παιδιά.
Πηγή:
ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ. Διεπιστημονική και Ερευνητική Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη (2010-2011): Μετεκπαίδευση στις μαθησιακές δυσκολίες
Μαριδάκη-Κασσωτάκη Αικατερίνη (2005). Δυσκολίες Μάθησης: Ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Μαυρομμάτη Δ. Δώρα (2004). Δυσλεξία: Φύση του Προβλήματος και Αντιμετώπιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Στασινός Π. Δημήτρης (2009). Ψυχολογία του Λόγου και της Γλώσσας: Ανάπτυξη και Παθολογία, Δυσλεξία και Λογοθεραπεία. Αθήνα: Gutenberg